Depressie bij ouderen

Ligt het wel aan de leeftijd?

Mensen op leeftijd hebben dikwijls last van weinig energie, vergeetachtigheid, lichamelijke ongemakken, stramheid en pijn. Ook zijn ze vaker lusteloos, eenzaam en somber. Dat is niet zo vreemd. In de loop der jaren zijn meestal verschillende dierbaren gestorven. Dat zorgt voor rouw en verdriet. Verder nemen de sociale contacten af en ben je als oudere vaker alleen. Toch is het als oudere persoon niet vanzelfsprekend om somber en lusteloos te zijn of last te hebben van veel lichamelijke klachten. Deze verschijnselen kunnen ook wijzen op een depressie. Bij oudere mensen wordt een depressie vaak niet herkend omdat men de klachten aan de leeftijd toeschrijft, maar ook omdat de klachten verschillen van die bij jongere mensen. Dat zorgt ervoor dat ouderen met depressie vaak niet de juiste hulp krijgen.

Verschijnselen die veel voorkomen bij ouderen met een depressie:

• vergeetachtigheid, besluiteloosheid en concentratieproblemen
• moeilijk kunnen inslapen of doorslapen (of moeilijk uit bed kunnen komen)
• lichamelijke klachten zoals een droge mond, verstopping, onverklaarbare pijn, hartkloppingen, druk op de borst, duizeligheid, trillende handen, en hoofd- en rugpijn
• somberheid, prikkelbaarheid en lusteloosheid
• denken aan zelfdoding

De algemene verschijnselen van depressie vind je op de pagina 'Wat is een depressie?'

Moeilijk te herkennen

Ouderen met een depressie zijn niet extreem somber en hebben niet zozeer het gevoel van binnen leeg of dood te zijn. Ze voelen zich eerder mat, lusteloos en gelaten. In gezelschap fleuren ze vaak wat op, waardoor men hun vlakke stemming over het hoofd dreigt te zien. Ouderen met depressie hebben vaker last van lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, benauwdheid of vergeetachtigheid. Ook uit kleine gedragsveranderingen kan de depressie blijken: afnemende zorg voor het uiterlijk, weinig belangstelling voor de dagelijkse bezigheden, afblazen van hobby’s. Ouderen vinden het zelf vaak logisch dat ze zich verdrietig of somber voelen. Ze hebben doorheen de jaren immers zoveel moeten inleveren. Hun somberheid benoemen ze als eenzaamheid en verder besteden ze er geen aandacht aan. Het is ook zo dat ouderen niet zo snel over hun gevoelens praten. Vaak hebben ze op jonge leeftijd al geleerd om ‘niet te klagen, maar te dragen’. Enkel voor hun lichamelijke klachten gaan ze misschien aandacht vragen.

Men aanziet een depressie bij ouderen ook nog wel eens voor (beginnende) dementie. De besluiteloosheid en concentratieproblemen lijken soms op de geheugenstoornissen en verwardheid bij dementie. Bij ouderen ontstaat een depressie vaak heel geleidelijk.

Achtergronden van depressie

Een depressie ontstaat door een combinatie van biologische, sociale en psychische factoren. Er is niet één duidelijke oorzaak. Soms lokt het gebruik van bepaalde stoffen zoals medicijnen, hormonen en alcohol het ontstaan van een depressie uit. Daarom is het belangrijk eerst deze mogelijke oorzaken van depressie te onderzoeken. Ouderen lopen een grotere kans op een depressie als ze een beroerte hebben gehad, of als ze lijden aan hart- en vaatziekten, de ziekte van Parkinson, diabetes of schildklier- en bijnierschorsafwijkingen. In dat geval is de depressie dan mogelijk direct het gevolg van de ziekte. Uiteraard spelen ook verandering van levensperspectief en het verlies van mogelijkheden mee.

Sociale factoren - schokkende of verdrietige gebeurtenissen - kunnen een depressie oproepen. Denk hierbij aan het overlijden van een partner, familielid of vriend(in). Als het verdriet na verloop van tijd blijft aanhouden, kan de rouw in depressie zijn overgegaan. Ouderen worden ook kwetsbaarder voor depressie na ingrijpende veranderingen zoals pensionering of een verhuizing, bijvoorbeeld naar een verzorgingstehuis. Dit is nog meer aan de orde als ze maar moeilijk kunnen wennen aan hun nieuwe omgeving of hun oude sociale contacten moeten missen. Bij allochtone ouderen is heimwee naar hun land van herkomst vaak een bepalende factor.

Tot slot beïnvloeden ook psychische factoren, iemands persoonlijke eigenschappen, het al dan niet krijgen van een depressie. Bijvoorbeeld het vermogen om verdriet te verwerken, problemen op te lossen en steun te vragen.

Een veelvoorkomend gezondheidsprobleem

Twee tot drie procent van de ouderen heeft een ernstige depressie. Vijftien tot twintig procent krijgt af te rekenen met een lichte vorm. Bij vrouwen komt depressie twee keer zoveel vrouwen voor als bij mannen. Depressie is niet iets om te verbergen of om je voor te schamen.

Tips als je aan depressie lijdt

• Misschien zijn er oorzaken voor je sombere of matte gevoel. Heb je pas een groot verlies of ingrijpende verandering meegemaakt, dan is het logisch dat je daarover rouwt. Stop die gevoelens niet weg, maar accepteer ze.
• Isoleer je niet, maar probeer mensen op te zoeken of uit te nodigen, ook als je er eigenlijk geen zin in hebt.
• Praat met mensen uit je omgeving over je gevoelens.
• Zorg voor regelmaat: sta elke dag op tijd op, eet drie maaltijden per dag en ga op tijd slapen.
• Elke dag een eindje wandelen of fietsen kan je stemming verbeteren en je gezond moe maken.
• Probeer elke dag iets te doen wat je leuk vindt.
• Leg jezelf elke dag een paar taken op maar doe niet meer dan je aankunt.
• Probeer goed voor jezelf te blijven zorgen, kleed je bijvoorbeeld met zorg.

Tips voor de omgeving

• Denk niet te snel dat de eenzaamheid of de lichamelijke klachten bij het ouder worden horen.
• Probeer gevoelens van somberheid of eenzaamheid niet weg te praten. Geef geen tips of adviezen, maar reageer met begrip, geduld en sympathie.
• Bel de persoon met depressie geregeld op of ga eens bij hem of haar langs, ook als de reactie weinig enthousiast of afwerend is.
• Onderneem iets met de persoon in kwestie: wandelen, fietsen of winkelen.
• Stel het niet voor, maar doe het gewoon.
• Moedig de persoon met depressieve klachten aan om hulp te zoeken. Vaak komen ouderen daar zelf niet toe. Het is belangrijk dat de omgeving die stap zet.
• Laat blijken dat je wellicht niet altijd weet wat je moet doen of zeggen, maar dat de persoon op jou kan rekenen.
• Zoek meer informatie over depressie, in de bibliotheek, de boekhandel of op internet.
• Woon je samen met iemand die een depressie heeft, blijf dan goed voor jezelf zorgen en hou tijd vrij voor je hobby’s en vrienden.

Meer info over behandeling van depressie