Hoe kan je depressie (laten) behandelen?

De behandeling van depressie begint bij jezelf, hoe raar dat ook klinkt. De professionele hulpverlening is gericht op ‘herstelgerichte zorg’, dat betekent zorg die je leven weer zin en betekenis kan geven, ondanks je ziekte, in nauwe samenwerking met familie en mantelzorgers. Voor dat traject komen medicamenteuze behandelingen in aanmerking, maar even goed niet-medicamenteuze behandelingen als psychotherapie en coaching.

(Psycho)-therapie voor depressieve stoornissen Medicamenteuze behandeling Andere vormen van therapie Alternatieve behandelmethoden Wat kan ik zelf doen?
 

(Psycho)-therapie voor depressieve stoornissen

In kaart brengen van je klachten

Vooraleer je samen met je hulpverlener een behandelplan opmaakt zal zij of hij de depressieve klachten waarmee je kampt onderzoeken. De hulpverlener zal met jou bekijken wat de invloed van de klachten op je dagdagelijks functioneren is, hoe je je voelt en en welke symptomen je juist hebt. De duur van de klachten speelt ook een rol, of er onvoldoende opklaring van de symptomen is en of deze een terugkerend karakter hebben. Er zal veel aandacht gaan naar aanwezige suïcidegedachten of -pogingen. Aanwezige suïcidaliteit zal steeds een behandelfocus zijn. Uiteraard worden ook eventueel middelengebruik, lichamelijke problemen en andere psychische moeilijkheden bevraagd. De hulpverlener brengt ook de factoren in kaart die een rol spelen in het ontstaan van de depressie of de depressie in stand houden, naast de mogelijkheden, de krachten van de betrokkene en de aanwezige sociale steun.

Hulpmiddelen en levensstijladviezen

Bij lichte depressies is het niet nodig medicatie te nemen. Je hulpverlener biedt jou bij voorkeur hulpmiddelen aan waardoor je je situatie zoveel mogelijk zelf kan verbeteren. Ook levensstijladviezen zijn steeds aan de orde. Ze kunnen je depressieve klachten verlichten en nieuwe depressies voorkomen. Een veranderingsproces op gang brengen is de eerste doelstelling. Je hulpverlener kan verwijzen naar gezondheidscursussen rond slaaphygiëne, gepieker leren beheersen, relaxatie-technieken aanleren en bied je bij voorkeur hulpmiddelen aan waardoor je je situatie zoveel mogelijk zelf kan verbeteren.

• Middelen niet (overdadig) gebruiken: tabak, alcohol, drugs, cafeïne ...
• Gezonde voeding en regelmatige maaltijden
• Voldoende slaap
• Blootstelling aan licht overdag, structuur en ritme aan je dag geven
• Voldoende bewegen
• Sociaal contact, ontspanning

Psycho-educatie

Als je depressieve klachten ernstig blijken of blijven aanhouden, is het aangewezen om met medicijnen of (psycho)therapie te starten. Zo kan het zinvol zijn om een kortdurend therapeutisch traject op te starten. Psycho-educatie via individuele of groepssessies, via literatuur, brochures en aanbevolen internetsites draagt bij tot begrijpen van het fenomeen depressie en de aangrijpingspunten voor behandeling. Ook activering en het herinstalleren van een dagstructuur zijn cruciale elementen in dit proces.

Probleemoplossende therapie

Ook de probleemoplossende therapie is een korte behandeling. Hier gaat de aandacht naar onopgeloste problemen in je dagdagelijks leven. Er wordt ingezet op het verbeteren van probleemoplossende vaardigheden. Je zal opnieuw veel meer de eigen regie in handen krijgen doordat je je eigen gedragsverandering kan plannen en uitvoeren.

Andere kortdurende behandelingen

Andere kortdurende behandelingen leggen het uitgangspunt op jouw mogelijkheden en competenties, en stimuleren zelfredzaamheid. Ook hier moet de opvolging niet langdurig zijn maar wel intensief genoeg. De focus kan ook komen te liggen op hoe je omgaat met anderen en daarin veranderingen proberen te bewerkstelligen. Met interpersoonlijke therapie, bijvoorbeeld, wordt samen met jou uitgezocht in welke mate conflicten met anderen een rol spelen, of in hoeverre rolverandering (echtscheiding, pensionering ...), eigen tekortkomingen of doorgemaakt verlies van invloed zijn op de depressieve klachten. Samen met je hulpverlener maak je de keuze om op één of twee elementen te focussen en hierop verder door te werken.

Cognitieve gedragstherapie

Als je depressie aanhoudt en een behoorlijke impact heeft, kan er doorverwezen worden naar een specifieke vorm van psychotherapie. De cognitieve gedragstherapie bv. focust op de manier van denken en interpreteren, op de manier van doen en laten, en het opsporen en verwerken van traumatische ervaringen. Samen met je hulpverlener werk je actief en probleemgericht met oefeningen en huiswerk. Je pakt hierbij alles in het hier en nu stapsgewijs aan, en op termijn zal je beter kunnen reflecteren over jezelf. In de gedragstherapie staat activeren centraal met als doel het doorbreken van het gedrag dat de depressie in stand houdt.

Psychodynamische behandeling

Er bestaat ook een psychodynamische behandeling (kortdurende psychodynamische psychotherapie of een psychoanalytische behandeling). Samen met je hulpverlener verhelder je de achtergrond en betekenis van psychische moeilijkheden die je dagelijks functioneren en je relaties met anderen herhalend hinderen. Je verwerft meer inzicht in de wijze waarop je steeds weer impliciet en expliciet met jezelf en anderen omgaat en waardoor dit gestuurd wordt (gedachten, gevoelens, verlangens, ervaringen). Je leert te reflecteren over binnen- en buitenwereld.

Ervaringsgerichte therapieën

Verder zijn er ook ervaringsgerichte therapieën zoals de cliëntgerichte therapie, waarbij jouw beleving het uitgangspunt is. Hierbij gaat de hulpverlener niet zozeer op zoek naar wat er in het verleden gebeurde, maar naar wat er vandaag speelt. Gestalttherapie is dan weer een benadering waarbij ook aandacht gaat naar bijvoorbeeld lichamelijke gewaarwordingen en waar, naast gesprekken, ook gewerkt wordt met creatieve oefeningen zoals psychodrama, inspiratie door de natuur, enzovoort.

Persoonlijk terugvalpreventieplan

Als de depressie uiteindelijk voldoende is weggeëbd, wordt best ook gewerkt rond preventie door een persoonlijk terugvalpreventieplan uit te werken. Een aantal elementen die daarin worden opgenomen zijn risico-situaties en vroege signalen leren herkennen, focussen op veranderen van overtuigingen die depressie in de hand werken, onthouden en terug naar boven halen van positieve ervaringen: wat werkte goed voor mij? Voor wat kon ik bij wie terecht?

(Gebaseerd op de Nederlandse behandelrichtlijn depressie –Trimbos) 

bron: Dr. Sabien Wyckaert
 

Medicamenteuze behandeling

De klasse van medicijnen die depressieve symptomen behandelen, noemen we ‘antidepressiva’. Het zijn geen geneesmiddelen in de zin dat ze je van je depressie of van je depressieve klachten genezen. Beschouw antidepressiva eerder als een steuntje in de rug.

Ze worden ingezet om je klachten te verminderen, zodat er weer meer energie overblijft om met andere dingen aan de slag te gaan in je leven. Vandaar dat antidepressiva vaak worden voorgeschreven in combinatie met (psycho)therapie. Er is geen medicamenteuze behandeling die voor iedereen goed werkt, maar er is wel voor (bijna) iedereen een behandeling die goed werkt. Belangrijk om te weten is ook dat antidepressiva niet verslavend zijn. De keuze om met een antidepressivum te beginnen, gebeurt altijd in samenspraak met je huisarts of psychiater. De ernst van de depressie wordt in kaart gebracht, en je moet ook weten of er sprake is van contra-indicaties, zoals lever- of nieraandoeningen, hartritmeproblemen, schildklierproblemen of tekorten in het bloed. Het gebruik van geneesmiddelen die depressieve klachten kunnen veroorzaken, moeten we uiteraard voorkomen.

Hoe werken antidepressiva?

Dat weten we niet exact. Algemeen wordt aangenomen dat antidepressiva de werking van neurotransmitters in de hersenen beïnvloeden. Neurotransmitters zoals dopamine, serotonine en noradrenaline zijn stoffen die zorgen voor de communicatie tussen de zenuwcellen in onze hersenen.

Het (gunstige) effect van antidepressiva kan enige tijd op zich laten wachten, gemiddeld 4 tot 6 weken. Na het starten van medicatie moet je dus minstens een maand wachten om te weten of de symptomen minder worden. Volg dat zeker goed op. Als er na drie maanden nog geen verbetering is, moet je dat zeker bespreken met je psychiater/arts. Mogelijk moeten jullie op zoek naar een andere behandeling die beter werkt voor jou.

Als de medicatie werkt, kan je verbetering verwachten van de depressieve symptomen op drie niveaus:

• emotioneel, onder meer door het verminderen van somberheid
• cognitief, door het verbeteren van aandacht en concentratie
• lichamelijk, door het normaliseren van de eetlust en het slaappatroon

Andere vormen van therapie

Ook andere vormen van therapie kunnen bijzonder goed helpen om jou meer contact te laten krijgen met wat er in je leeft en hoe je met anderen omgaat. Denk hierbij aan danstherapie, bewegingstherapie, runningtherapie, muziektherapie, speltherapie (voor kinderen), beeldende therapie ...

Je kan ook veel halen uit het bezig zijn met existentiële vragen, het spirituele, het betekenisgevend engagement, het participeren aan groepen, uitproberen van alternatieve geneeswijzen. Hulpverleners mogen daar best open voor staan en niet te snel oordelen.

Sociale ondersteuning, het betrekken van de omgeving, het opstarten van (re-)activeringstrajecten helpen je om weer een plaats in het maatschappelijke leven te vinden.

Ontspannings- en relaxatietechnieken

Hoe breng je je geest tot rust? Piekeren is een van de vaakst voorkomende symptomen van depressie en kan je leven grondig verstoren, al was het maar door slaaptekort. Met behulp van yoga, mindfulness (zie onder), meditatie en andere ontspanningstechnieken gun je je geest letterlijk weer wat meer ademruimte. Goed ademen is namelijk een essentieel onderdeel van dit soort behandelingen.

Als je echt wil ontspannen, zoek dan iets wat je graag doet. Hou je bezig met iets wat je oprecht interesseert of passioneert. Wat geeft jou een goed gevoel? Waar word je echt relaxed van? Dat kan wandelen zijn, films kijken, sporten, muziek luisteren, lezen, gamen … Wat je graag doet, doet je goed.

Mindfulness helpt (zegt de wetenschap)

Mindfulness is erg geschikt voor mensen die al verschillende depressies hebben doorgemaakt. Het is in essentie een therapie die je helpt om stress te verminderen, gebaseerd op klassieke meditatietechnieken. Via aandachtstraining richt je de focus op je ‘innerlijke wereld’. Daar is het zelden rustig en volgen gedachten, emoties en oordelen elkaar in sneltempo op, zonder dat we daar blijkbaar veel controle over hebben. Die onrustige denk- en gevoelsprocessen hebben echter een grote impact op ons in het hier en nu.

Aandachtstraining leert je om emoties en gedachten in jezelf op te merken zonder te oordelen. Als je de werkelijkheid ziet zoals die zich aanbiedt, met mildheid, verliezen die mentale processen op termijn hun impact. Zo word je alerter voor je eigen functioneren in de verschillende aspecten van je leven.

Mindfulness Based Cognitive Therapie (MBCT)

Mindfulness based cognitieve therapie leert je om een open en accepterende houding te ontwikkelen waarbij je negatieve gevoelens en gedachten als voorbijgaande gebeurtenissen leert te ervaren. Yogatechnieken, ontspanning en meditatie spelen hierbij een grote rol en de bedoeling is dan ook om concreet te gaan oefenen met deze technieken.  

Deze therapie integreert elementen van cognitieve therapie en op mindfulness gebaseerde meditatieoefeningen, om je zo beter bewust te worden van je ademhaling, je lichaam en je gedachten. En dus ook van storende gedachten en gevoelens. Je leert om ze niet te veroordelen, om ze gewoon te laten zijn zoals ze op dat moment zijn, zonder ze te moeten veranderen of weg te krijgen. Zo krijgt je innerlijke dialoog een vriendelijker karakter, en veroorzaakt die minder pijn.

Mindfulness Training, een programma van acht weken, wordt in de eerste plaats aangeraden voor mensen die uit een depressie komen of een burn-out achter de rug hebben. In een zware depressie heb je gewoon niet genoeg energie en draagkracht om deze vrij intensieve reeks te volgen. Er wordt je gevraagd om een persoonlijk traject af te leggen, met dagelijkse meditatie- en ontspanningsoefeningen en individuele bezinning over de eigen situatie. Je leert om afstand te nemen van je gedachten, en krijgt daardoor meer voeling met je lichaam, je gevoelens en je behoeften.

Alternatieve behandelmethoden

Onderzoek naar alternatieve behandelmethoden zoals bv. psychedelica, voeding en acupunctuur staat nog in zijn kinderschoenen. De effecten hiervan zijn nog onvoldoende duidelijk en voor iedereen verschillend. Begin niet zelf te experimenteren maar bespreek dit eerst met je behandelende geneesheer voordat je zelf actie onderneemt.

Wat kan ik zelf doen?

Zorg goed voor jezelf

Hoe uitzichtloos je situatie ook mag lijken, toch zijn er manieren om je leven weer wat meer zin en kleur te geven. Het zijn kleine dingen waarmee je iedere dag zelf aan de slag kunt.

Een goede nachtrust

Probeer een vast dag-nachtritme aan te houden, en minstens 7 tot 8 uur te slapen. Als je daar niet toe komt, praat er dan over met je arts. 

Gezonde voeding

Als je echt diep zit, heb je misschien zelfs geen zin om te eten, laat staan om bewust te kiezen voor gezonde voeding. Maar je bent wat je eet, zoals een oud spreekwoord zegt. Gezond eten kan wel degelijk een positief effect hebben op je stemming en op je levenskwaliteit in het algemeen.

Trek eropuit in de natuur

Dat kan een park zijn, een bos, een mooie dreef … Weinig dingen geven meer rust dan de aanwezigheid van bomen, planten, dieren, weiden en ander groen.
Ontdek tal van positieve effecten van bewegen op www.tegekkewandelingen.be