Denk je wel eens aan zelfdoding?

Wat ook voor depressie geldt: je bent niet de enige. Zeker niet in België, een land waar de zelfdodingscijfers helaas al jaren vrij hoog liggen. Uiteraard zijn niet alle zelfdodingen terug te voeren op depressie. Er zijn allerlei oorzaken waarom mensen beslissen om uit het leven te stappen. Maar je moet die gedachten wel uitspreken, en op tijd hulp zoeken.

4% van de mensen met een depressie pleegt suïcide

Hoe herken je de signalen?

Om een zelfmoord of zelfmoordpoging bij mensen met depressieve symptomen te kunnen voorkomen, moet je signalen die kunnen wijzen op zelfmoordgedachten vroegtijdig herkennen en durven bespreken.

• Verandering in gedrag: concentratieproblemen, roekeloos gedrag, alcohol- of druggebruik, opvliegendheid, gejaagdheid, onrust, eetproblemen, overmatige bezorgdheid, slaapproblemen … Wees zeker alert als dit gedrag nieuw is, duidelijk toeneemt, of samenhangt met een verlies, een pijnlijke gebeurtenis of een andere grote verandering.
• Verandering in emoties: vaker geïrriteerd of boos zijn, veel minder fut hebben, sneller huilen, snelle schommelingen in stemming. Een gevoel dat sterk gelinkt wordt aan zelfdodingsgedachten is hopeloosheid.
• Zich terugtrekken: zich isoleren van de buitenwereld, minder afspreken met vrienden en familie, stiller zijn, meer in zichzelf gekeerd zijn en minder buiten komen.
• Zeggen dat het niet goed gaat: aangeven dat het niet goed gaat, bijvoorbeeld door te zeggen: ‘Ik zie het niet meer zitten’ of ‘Ik ben op, ik kan niet meer’. Of net het ontwijken van vragen over het eigen welbevinden: ‘Het gaat wel’, ‘Ik wil je niet lastigvallen met mijn problemen’ … Zeker wanneer je verschillende van die signalen opmerkt en die zich gedurende langere tijd voordoen, kan dit erop wijzen dat jij of de persoon om wie je bezorgd bent hulp nodig heeft. Maar hou er rekening mee dat die signalen ook vaak voorkomen bij depressieve personen zonder dat er sprake is van gedachten aan zelfdoding. Om de meest gepaste hulp te kunnen bieden, is het dan ook belangrijk om expliciet over de zelfdodingsgedachten te praten.

Meer info over de 4 signalen vind je op www.4voor12.be

Hoe praat ik erover met anderen?

Praten over zelfdoding is een groot taboe. Angst en schaamte spelen daarbij vaak een bepalende rol.

• ‘Ze gaan denken dat ik gek/zwak/dom ben.’
• ‘Ze gaan mij laten opnemen.’
• ‘Ik ben bang voor vervelende reacties.’
• ‘Ze gaan het doorvertellen aan anderen.’
• ‘Ik schaam mij voor mijn problemen/gedachten.’

Andere elementen die kunnen meespelen zijn negatieve ervaringen met hulpverlening of het idee dat je zelfredzaam moet zijn:

• ‘Anderen kunnen mij toch niet helpen.’
• ‘Ik moet mijn eigen problemen oplossen.’
• ‘Ik wil anderen niet tot last zijn.’

Toch is het belangrijk om hulp te zoeken als je het gevoel hebt dat je er niet alleen uit raakt. Praten over wat je het meest bezighoudt kan opluchten en helpen om je gedachten op een rijtje te zetten. Mensen die wat meer afstand kunnen nemen, zien misschien ook dingen, verbanden en soms zelfs oplossingen die je zelf op dat moment niet meer ziet. Erover praten met iemand die je vertrouwt kan ervoor zorgen dat je je minder alleen voelt, en verkleint de stap naar professionele hulpverlening.

Denk goed na met wie je wil praten. Zoek iemand die je vertrouwt en waarvan je vermoedt dat die ervoor open staat om met jou over je problemen te praten. Bereid dit gesprek goed voor. Structureer wat je wil vertellen, maak je verhaal zo concreet mogelijk, denk na over wat je verwacht van deze persoon. Kies een rustig moment waarop jullie allebei tijd hebben om te praten. Het is belangrijk dat je open en eerlijk kan praten over hoe jij je voelt. Probeer je niet anders voor te doen dan je bent of hoe je je voelt. Verbloem niet waar je mee zit, geef duidelijk aan wat je dwars zit en welke hulp je denkt nodig te hebben. Wees eerlijk tegenover de ander, maar ook tegenover jezelf.

50% van de mensen die overlijden door zelfdoding vertoont depressieve symptomen.

Hoe kan je helpen?

Als je je zorgen maakt om iemand, doe je er goed aan om die bezorgdheid te uiten en te vragen of die persoon aan zelfdoding denkt. Dat lijkt heel direct, maar je mag er zeker van zijn dat je hier niets verkeerd mee doet. Integendeel zelfs: zo laat je zien dat die persoon er niet alleen voor staat en op jou kan rekenen. Je geeft erkenning voor de gevoelens en gedachten van die persoon, en helpt hem of haar om er meer inzicht in te krijgen.

• Zorg dat het gesprek op een open manier kan verlopen. Luister begripvol en erken wat je hoort.
• Probeer je in te leven in de situatie van de persoon die het moeilijk heeft.
• Minimaliseer niet wat er verteld wordt.
• Zorg ervoor dat je de persoon geen schuldgevoelens aanpraat of diens gevoelens, gedachten of gedrag veroordeelt.
• Kom niet meteen aandraven met eenvoudige, pasklare oplossingen. Wat werkt voor jou of bij anderen in jouw omgeving, past immers niet noodzakelijk bij de persoon die je voor je hebt.
• Bekijk samen welke hulp er nodig is en hoe jij daarbij kunt helpen.
• Geef geen valse hoop. Jij zal niet alles kunnen oplossen, soms is er meer hulp nodig of ben je genoodzaakt om anderen in te lichten over de dingen die verteld werden.

Praten met iemand kan opluchten, maar is niet altijd voldoende om de aanwezige problemen aan te pakken. Als je merkt dat je er samen niet uit raakt, doe je er goed aan om professionele hulp in te schakelen. Ook nadat je iemand doorverwezen hebt naar andere hulpverlening, is het echter belangrijk dat je contact houdt met de persoon. Toon dat je er wil zijn en dat hij of zij bij jou terecht kan, en peil regelmatig nog eens naar de gedachten aan zelfdoding. Bewaak hierbij echter je eigen grenzen en zoek zelf ook ondersteuning wanneer je daar nood aan hebt.

Het risico op zelfdoding is het grootst in de eerste maanden na de diagnose, in de eerste weken na een psychiatrische opname en/of bij mensen met een matige depressie.

Voor dringende hulp

• Noodnummer 112
• Antigifcentrum: 070/245 24
• Zelfmoordlijn: bel 1813 of www.zelfmoord1813.be

Online zelfhulp

• BackUp: app die helpt omgaan met gedachten aan zelfdoding
• Safety Plan: instrument dat kan helpen om zich voor te bereiden op een suïcidale crisis
• Think Life: online zelfhulpcursus die leert omgaan met gedachten aan zelfdoding
• Forum Zelfmoordlijn: online forum waar mensen die aan zelfdoding denken hun verhaal kunnen delen en gesteund worden door lotgenoten
• On Track Again: ondersteunende app en website voor jongeren die na een poging tot zelfdoding opnieuw de draad willen oppikken

Bronnen:

- Ups & Downs Depressiegids ‘Leven voorbij depressie’
- VLESP, Vlaams Expertisecentrum Suicidepreventie