Waar kan je terecht?

De huisarts

Na familie en bekenden (of misschien zelfs al eerder, als je er echt met niemand over wil of kan praten) is je huisarts je belangrijkste vertrouwenspersoon. Hij of zij heeft niet alleen inzicht in je medische dossier, maar kent je ook persoonlijk, en weet vaak wat er speelt in je leven. 

Als je denkt dat je een psychisch probleem hebt, neem je dus best eerst contact op met je huisarts. Die kan samen met jou de klachten bekijken, zelf een behandelingsvoorstel doen of je doorverwijzen naar een geschikte hulpverlener, zorgverstrekker of zorginstantie. In dat laatste geval krijgt je huisarts ook informatie over je behandeling, zodat die gegevens niet versnipperd geraken. 

Een aantal huisartsengroepspraktijken en wijkgezondheidscentra beschikken over een psycholoog bij wie je terecht kan voor (een eerste) psychologische begeleiding.

De psychiater

In tegenstelling tot de psychologen hebben psychiaters (een beschermde titel) een medische opleiding gekregen. Het zijn artsen die zich gespecialiseerd hebben in de psychiatrie, de studie van psychische aandoeningen.

Psychiaters mogen dus net zo goed als alle dokters medicatie voorschrijven, lichamelijk onderzoek doen en laboratoriumtests aanvragen. 

Een bezoek aan de psychiater is geen schande. Hijof zij heeft zich gespecialiseerd in de behandeling van psychische ziektebeelden en is dus perfect geplaatst om jouw problemen onder handen te nemen. Vaak met therapie, soms met medicatie of andere behandelvormen.

De psycholoog 

Er zijn arbeidspsychologen, sportpsychologen, schoolpsychologen, klinische psychologen … De psychologie is de wetenschap die zich bezighoudt met het denken en het gedrag van de mens, en komt dus in zowat alle maatschappelijke sectoren van pas.

Psychologen hebben een masterdiploma behaald in de psychologie. Hun beroepstitel is beschermd en mag enkel gebruikt worden door personen met een geldig erkenningsnummer. Alle psychologen zijn gebonden aan een deontologische code die ethische gedragsregels voorschrijft. 

Psychologen zijn geen dokters, en ze mogen dus geen medicijnen voorschrijven. Voor de behandeling van depressie hanteren ze meestal de gesprekstherapie. Hijof zij leert je hoe een andere kijk op het leven kan leiden tot vermindering van de klachten. Afhankelijk van de methode (cognitieve gedragstherapie, cliëntgerichte therapie, systeemtherapie, contextuele therapie) worden de oorzaken van depressie aangepakt, dan wel bepaalde gedachtepatronen veranderd. 

De psychotherapeut

Een therapeut is letterlijk iemand die een bepaalde therapievorm uitoefent. Als het over psychologische begeleiding gaat, spreken we over een psychotherapeut. 

Daar schuilt een vierjarige opleiding achter, en als ze zijn aangesloten bij een beroepsvereniging, moeten ook de psychotherapeuten zich houden aan een ethische code. Ze hanteren meestal gelijkaardige gesprekstherapieën als de psychologen.

Hou er wel rekening mee dat veel therapeuten geen erkende opleiding hebben genoten. In principe kan iedereen zichzelf therapeut noemen. Informeer je dus goed voor je beslist om zelf een psychotherapeut aan te spreken. Blijf kritisch ten aanzien van ‘alternatieve’ methodes en behandelingen, ook al kunnen ze vaak best een ondersteunende werking hebben.

Ervaringsdeskundige

Wie zou jou beter kunnen begrijpen dan mensen die ook door een depressie zijn gegaan? Gesprekken met ‘ervaringsdeskundigen’ vormen een vast onderdeel van de herstelvisie die in onze geestelijke gezondheidszorg centraal staat. Je komt in die sector ook steeds vaker ‘ervaringswerkers’ tegen, vrijwilligers en professionals die vanuit hun ervaringen met depressie zelf aan de slag gaan in ziekenhuizen, instellingen, gespecialiseerde organisaties en centra voor geestelijke gezondheidszorg. Ze krijgen daarvoor uiteraard een specifieke opleiding.

Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG)

De huisarts (of voor jongeren het CLB, Centrum voor Leerlingenbegeleiding) kan je ook doorverwijzen naar een CGG, een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg. De Vlaamse Centra begeleiden jaarlijks meer dan 50.000 mensen met ernstige psychische en/of psychiatrische problemen. Kinderen en jongeren, volwassenen en ouderen kunnen er terecht voor een consult op afspraak (niet voor opname). Google CGG en de naam van je gemeente om te weten waar het dichtstbijzijnde centrum is.

Het team van elk centrum bestaat uit psychiaters, psychologen, maatschappelijk werkers ... Al deze specialisten werken samen en zoeken samen met jou welke aanpak het beste antwoord kan bieden op je hulpvraag. Op basis van gesprekken stellen ze samen met jou een behandelplan op. Meestal is dat een vorm van psychotherapie, individueel, met het gezin of in groep. Soms is er nood aan medicatie.

Psychiatrisch ziekenhuis

Je kan er terecht voor de meest uiteenlopende en gespecialiseerde behandelingen, zowel residentieel (met verblijf, ook langdurig) als in dagprogramma’s. Het team van een psychiatrisch ziekenhuis bestaat uit psychiaters, psychologen, (psychiatrisch) verpleegkundigen aangevuld met ergotherapeuten, bewegingstherapeuten, creatieve therapeuten …

PAAZ (Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis)

Ook gewone ziekenhuizen hebben vaak een psychiatrische afdeling, een PAAZ. Daar kun je residentieel verblijven (dag en nacht), sommige ziekenhuizen bieden daghospitalisatie aan. Vooral volwassenen en ouderen maken hier gebruik van, maar sommige afdelingen nemen ook kinderen en jongeren op. Een PAAZ is gericht op korte opnames bij bijvoorbeeld psychiatrische crisissen en na een suïcidepoging. Ook hier bestaat het team uit psychiaters, psychologen, (psychiatrisch) verpleegkundigen, ergotherapeuten, bewegingstherapeuten, maatschappelijk werkers …

Wat doe je in crisissituaties? 

In eerste instantie bel je de huisarts, of 112 als je die niet kan bereiken. In crisissituaties kan je ook terecht op de spoeddienst van het ziekenhuis. Sommige hospitalen hebben trouwens een aparte spoeddienst voor geestelijke problemen, met een beperkt aantal bedden. Dit noemen we een UPSIE (Universitaire Psychiatrische Spoed Interventie Eenheid) of EPSI (Eenheid voor Psychiatrische Spoed Interventie). Daar word je opgevangen door een gespecialiseerd team dat zich richt op personen in een acute emotionele of psychiatrische crisis. Essentieel, ook bij de nazorg, is dat er een nauwe samenwerking bestaat tussen de patiënt zelf, de spoeddienst, familie en omgeving, de huisarts en andere hulpverlening.

Meestal dringt een psychiatrische spoedurgentie zich op:

• als je dreigt met zelfmoord of het geprobeerd hebt
• als je psychotische waanbeelden hebt
• als je in een relationele of situationele crisissituatie zit
• als je alcohol, drugs of medicatie misbruikt
• als je angst hebt en/of in paniek verkeert
• als je gedragsproblemen vertoont of in acute stress verkeert

De zorg kan in de spoedpsychiatrie variëren van een kortdurende interventie tot een hospitalisatie van maximaal enkele dagen. De vervolgzorg vindt plaats binnen (residentieel) of buiten het ziekenhuis (ambulant).

Bron: Ups & Downs Depressiegids ‘Leven voorbij depressie’