Herstel

‘Herstelgerichte zorg’ is op alle niveaus van de geestelijke gezondheidszorg de norm geworden. Het begrip werd voor het eerst gedefinieerd in 1993 door professor William Anthony van de Boston University Center for Psychiatric Rehabilitation:

‘Herstel is een zeer persoonlijk en uniek proces waarin iemands opvattingen, waarde, gevoelens, doelen en/of rollen veranderen. Het leidt tot een leven met meer voldoening waarin hoop een plaats heeft en men kan geven en nemen ondanks de beperkingen die veroorzaakt worden door de aandoening. Herstel heeft te maken met het ontstaan van een nieuwe betekenis en zin in het leven.’

Neem je herstel in eigen handen

Herstelgerichte of herstelondersteunende zorg is geen alternatieve behandelvorm, maar het persoonlijke proces van een individuele persoon die probeert om ondanks zijn of haar aandoening weer betekenis te geven aan het leven. In die herstelvisie is de hulpverlener de coach die je helpt om meer hoop te creëren voor de toekomst, om verantwoordelijkheid op te nemen, om los te komen van je aandoening en je te realiseren dat je veel meer bent dan een patiënt. Opnieuw geloven in je eigen kunnen en de sociale en familiale rollen invullen die jij belangrijk acht: daar draait het om.

Hoe sterk is jouw balk?

Iedere persoon heeft een bepaalde draagkracht, net zoals een balk. Bij de ene persoon is die balk wat steviger dan bij de andere. Soms is er in de familie sprake van een kwetsbaarheid voor psychische problemen, of zijn mensen bijvoorbeeld wat meer gevoelig voor stress. De belasting van die persoonlijke draagkracht, de balk dus, is ook niet voor iedereen gelijk.

Stressvolle gebeurtenissen, zoals een relatiebreuk, gepest worden, traumatische ervaringen in de kindertijd, kunnen de draagkracht van de balk op de proef stellen. Hetzelfde geldt voor middelengebruik, alcohol en/of drugs. Soms wordt de draagkracht van de balk overschreden en ontwikkelen zich geestelijke symptomen.

Of je dan alle stress moet vermijden als je één keer problemen hebt gekend? Natuurlijk niet. Stress is een deel van het leven, en ook positieve zaken kunnen stress geven. Denk aan verliefdheid. Maar het is wel belangrijk dat je je persoonlijke draagkracht goed leert inschatten: wat is oké voor jou, en wat is te veel? Gaat dit weg? Je kan via de balkmetafoor ook je eigen draagkracht, kwetsbaarheid en stressoren in beeld brengen.

Depressie is een kwetsbaarheid waarmee je rekening moet houden. De ‘balk’ zelf kunnen we niet veranderen, wél de belasting ervan. Van een echte genezing, het volledige verdwijnen van het ziektebeeld, is veelal geen sprake.

Maar gezondheid staat niet gelijk aan de afwezigheid van symptomen. Die wordt ook bepaald door de mate waarin je in staat bent om je aan te passen aan het ziektebeeld, en desondanks een betekenisvol leven te leiden. In de herstelvisie gaat het om genezen mét de aandoening in plaats van genezen ván de aandoening. Uiteraard bevordert de afwezigheid van symptomen het herstel. Tezelfdertijd hoeft de aanwezigheid van psychische klachten het herstel niet in de weg te staan. Herstel gaat over het overstijgen van symptomen en over betekenis geven aan het leven zoals het zich aan ons aandient met al onze beperkingen en krachten. Even belangrijk als de behandeling: de mensen rondom je.

Het valt veel mensen niet makkelijk om over hun depressie te praten, zelfs niet met geliefden en familie. Soms omdat ze het probleem zelf zo niet willen benoemen of erkennen, soms uit angst voor conflicten of onbegrip. Maar hoe langer je zwijgt, hoe groter de kans dat je geïsoleerd raakt, zeker in je hoofd. Mensen zijn sociale wezens die hun problemen samen oplossen. Je omgeving speelt in het herstelproces een minstens even belangrijke rol als de medicamenteuze of therapeutische behandeling.

Geen herstel zonder triade

Je geliefden en je familie kunnen een cruciale rol spelen in het herstel. Maar dan moet je ze wel toelaten. Daar sturen de meeste hulpverleners ook op aan. Zij proberen de familie een plaats te geven in het herstelproces. Ze helpen hen om jou te steunen, omdat ze weten hoe belangrijk die ondersteuning kan zijn. Voor die verbindende driehoek bestaat er in de hulpverlening zelfs een woord: triade.

Familieleden kunnen het herstelproces ondersteunen als partner in de zorg op voorwaarde dat ze weten (of leren) wat dat herstel inhoudt, en de nodige informatie en handvaten krijgen van de zorgverleners. Familie behoort tot de zogenaamde ruggensteungroep.

Het is vaak een zoek- en leerproces om een evenwicht te vinden in afstand en nabijheid, in steunen en loslaten, zowel voor de hulpverlener en de familie als voor de patiënt. De familie wordt zelf ook kwetsbaar, door de unieke, emotionele band die ze hebben met hun familielid. Ze worden getroffen door verlies en rouw, verdriet en lijden. Ook zij gaan door een herstelproces, dat vaak parallel loopt met dat van de patiënt. De zorgbelasting kan soms zwaar doorwegen en dan heeft de familie nood aan ondersteuning.

Bron: Ups & Downs Depressiegids ‘Leven voorbij depressie’