Depressie

Wat is een depressie?

Depressie is een stemmingsstoornis die veel mensen in onze maatschappij treft. Maar liefst 20 procent van de vrouwen en 10 procent van de mannen krijgen ooit in hun leven met een vorm van depressie te maken. Eén persoon op zeven wordt vroeg of laat zelfs geconfronteerd met een zware depressie. 

In het overgrote deel van de gevallen wordt deze depressie niet voldoende onderkend en dat is jammer, want doorgaans is een depressie vrij goed te behandelen. Bovendien zorgt een tijdige behandeling van een depressie ervoor dat ze niet ernstiger wordt en verkleint het risico op een terugval.

Van een depressie is sprake als je gedurende minstens twee weken last hebt van minstens vijf van de volgende symptomen:

• Je bent neerslachtig, verdrietig, somber, huilerig.
• Je schept geen plezier meer in dingen die je voorheen graag deed.
• Je hebt veel minder of net veel meer eetlust dan voordien, je bent afgevallen of juist aangekomen.
• Je kan moeilijk in slaap komen of je slaapt net heel veel.
• Je bent erg nerveus en rusteloos of andersom veel trager dan voorheen zodat het anderen gaat opvallen.
• Je bent moe en je hebt nergens energie voor.
• Je voelt je niets waard of je hebt uitzonderlijk veel schuldgevoelens.
• Je hebt moeite om je te concentreren, helder te denken en besluiten te nemen.
• Je hebt het gevoel dat je beter dood zou zijn of je denkt aan zelfdoding.

Rouwen

Belangrijk is het onderscheid tussen een dip (die tijdelijk is) en een depressie (die langer duurt en alle levensdomeinen omvat). Een ander belangrijk onderscheid is dat tussen rouw en depressie. Wanneer je een geliefde of een familielid verloren bent, zijn de hierboven beschreven kenmerken heel normale verschijnselen. Ze zijn een normale reactie op de verlieservaring. Blijft je leven gedurende langere tijd (meer dan enkele maanden) zo diep donker gekleurd, dan is het wel aangewezen om in te grijpen. Zo vermijd je dat rouwen uitgroeit tot een echte depressie.

Verschillende vormen

Depressies kunnen verschillende vormen aannemen. Het eerste grote onderscheid is dat tussen een unipolaire en een bipolaire stoornis. In het eerste geval voel je je alleen maar depressief. In het tweede geval worden depressieve periodes afgewisseld met periodes van manische euforie (zie ook: manisch-depressieve stoornis).

Bij een depressie met psychotische kenmerken verliezen mensen de greep op de realiteit en krijgen ze waanideeën. Ze hebben extreem negatieve gevoelens over zichzelf.

Bij een depressie met melancholische kenmerken kan absoluut niets je nog plezier doen. Je hebt geen energie meer.

Bij een depressie met atypische kenmerken kan je net heel sterk op positieve of negatieve gebeurtenissen in je omgeving reageren. Je kan je eventjes goed voelen als je bij vrienden bent maar meteen in een diepe put vallen als je weer alleen bent. Chocolade is vaak troostvoedsel.

Een seizoensgebonden depressie duikt steevast ieder jaar op als de dagen korter worden en heeft een dieptepunt hartje winter.

We spreken van een postpartumdepressie bij vrouwen wanneer de babyblues, die enkele dagen na de bevalling heel normaal is, aanhoudt en steeds ernstiger wordt. Hierdoor wordt het moeilijk om je emotioneel te hechten aan je baby en er liefdevol voor te zorgen. In het extreme geval kan een postpartumdepressie leiden tot gevaarlijke wanen.

Een dysthyme stoornis is een depressie waarbij de symptomen minder ernstig zijn, maar die al op vroege leeftijd begint en lang aanhoudt. Mensen met een dysthyme stoornis leven als het ware voortdurend in een grijze wereld. Op termijn kunnen de gevolgen hiervan even rampzalig zijn als bij een korter durende ernstige depressie. Deze stoornis wordt vaak niet herkend omdat mensen zich al zo lang als ze zich kunnen herinneren zo hebben gevoeld. Als ze succesvol worden behandeld zijn deze mensen vaak verbaasd dat het leven zoveel zonniger kan zijn.

Een paar filmpjes die heel mooi illustreren hoe depressie aanvoelt:

Behandeling bij depressie

Depressie is een aandoening die over het algemeen goed te behandelen is. Deze behandeling kan bestaan uit psychotherapie, behandelingen die op het lichaam gericht zijn of een combinatie van beide.

Een effectieve vorm van psychotherapie is cognitieve therapie. Hierbij leer je de negatieve gedachtepatronen die eigen zijn aan een depressie herkennen en ombuigen zodat je uit de vicieuze cirkel geraakt. Inzichtgevende therapie is dan weer eerder gericht op het zoeken naar en verwerken van de oorzaken van je depressie.

Mindfulness krijgt de laatste tijd veel aandacht als preventie tegen depressie. Het is niet zozeer een geschikte behandeling als je midden in een depressie zit, maar helpt je ze te voorkomen of te voorkomen dat je opnieuw hervalt.

Medicijnen werken in op de mechanismen in de hersenen die verantwoordelijk zijn voor de depressie. Vaak hebben ze wel een aantal bijwerkingen. Het is belangrijk te weten dat veel mensen een aantal medicijnen moeten uittesten vooraleer ze een medicijn vinden dat voor hen goed werkt. Tussen 65 en 70 procent van de mensen met een depressie hebben hier baat bij. In België worden heel vaak antidepressiva voorgeschreven en genomen. Geen enkel Europees volk slikt meer antidepressiva dan de Belgen.

Electroconvulsietherapie is een hedendaagse versie van de vroegere elektroshocktherapie. Ze wordt alleen gebruikt bij mensen bij wie andere behandelingen niet helpen. Hoe angstaanjagend deze therapie ook lijkt, ze blijkt zeer goede resultaten op te leveren. Bij 80 tot 90 procent van de patiënten heeft deze therapie een positief effect. Een belangrijk neveneffect zijn wel geheugenproblemen.

Lichttherapie is vooral nuttig bij mensen die lijden aan seizoensgebonden depressies. Bij deze therapie ga je 's ochtends gedurende een uur voor een speciaal daarvoor ontworpen heldere lamp zitten, waardoor je hersenen het gevoel krijgen dat het zomer is.

Online hulpverlening biedt informatie (zoals deze website dit doet), geeft begeleiding en zelftesten. Bezoek zeker ook de website www.depressiehulp.be, in samenwerking met de centra voor geestelijke gezondheidszorg.

Wat zijn de oorzaken van een depressie?

Een depressie wordt doorgaans veroorzaakt door een combinatie van biologische, sociale en psychologische factoren.

De belangrijkste biologische factor is erfelijkheid: in sommige families komen bepaalde depressies vaker voor dan in andere. Ook bepaalde stoffen zoals hormonen, medicijnen en drugs kunnen depressies in de hand werken, net als bepaalde lichamelijke aandoeningen.

Verdrietige of schokkende gebeurtenissen zoals een scheiding, een ontslag, een verhuizing, de dood van een geliefde kunnen de depressie oproepen.

Ook psychologische factoren spelen mee. Het gaat dan bijvoorbeeld om je capaciteit om problemen op te lossen, verdriet te verwerken en steun te vragen, gebrek aan zelfvertrouwen, perfectionisme, faalangst of een overdreven streng geweten.

Kun je zelf iets doen bij een depressie?

Voel je je al een tijd down, blijf dan niet met dat gevoel zitten. Het beste is zo snel mogelijk je probleem voor te leggen aan de huisarts.

Enkele tips voor wanneer je depressief bent:

• Wees je bewust van je depressie, stop ze niet weg. Erken je sombere gevoelens. Ze zullen niet zomaar verdwijnen, maar je kan je stemming wel beïnvloeden.
• Praat over je gevoelens.
• Zorg voor een gezond en regelmatig dagritme en een gezonde voeding.
• Ga elke dag een stukje fietsen of wandelen. Dat helpt tegen depressieve gevoelens en maakt je gezond moe.
• Probeer mensen op te zoeken, ook al heb je er eerst geen zin in. Dwing jezelf echter niet naar feestjes te gaan waar vrolijk zijn een must is.
• Ga na of je oorzaken vindt voor je sombere gevoelens, zoals een verlies of een ingrijpende verandering in je leven. Sta jezelf toe hier verdriet over te voelen.
• Bedenk dat de overheersende negatieve gedachten in je hoofd te maken hebben met je depressie. Bekijk ze van op een afstand, probeer logisch of rationeel na te gaan of ze wel kloppen.
• Forceer jezelf om toch dingen te doen die je vroeger leuk vond. Beetje bij beetje kan je zo weer momenten van plezier heroveren.

Hoe kan je omgaan met iemand die een depressie heeft? 

• Luister en vermijd oordelen: Depressie kan de stemming en het gedrag van iemand beïnvloeden. Neem de gevoelens serieus en wees geduldig. Het is niet nodig om met advies of een oplossing te komen of zelfs maar iets te zeggen. Het belangrijkste is goed luisteren. Dat helpt je naaste om zich gehoord en begrepen te voelen. Vermijd te oordelen door harde uitspraken als ‘je moet je er gewoon overheen zetten’ of door te proberen iemand op te vrolijken.
• Blijf in contact: Blijf contact opnemen en iemand uitnodigen voor ontspannende activiteiten. Hiermee blijf je trouw aan jullie belangrijke band als familie, vrienden, collega’s … en neem je niet de rol van hulpverlener op. Laat je niet ontmoedigen als je naaste er nog niet klaar voor is om samen tijd door te brengen en dring niet aan. Een berichtje kan veel betekenen, zo laat je weten dat je er bent als je naaste daar klaar voor is.
• Moedig zelfzorg aan: Stimuleer de persoon om voor zichzelf te zorgen. Denk hierbij aan gezond eten, rustmomenten nemen overdag, een dagstructuur volgen en regelmatig bewegen. Dit kan helpen de symptomen te verlichten. Let erop aan te moedigen, zonder te dwingen of te overtuigen.
• Bied praktische hulp: Mensen met een depressie hebben vaak moeite met dagelijkse taken. Bied aan om te helpen met bv. boodschappen doen, huishoudelijke taken of vervoer naar afspraken. Is dit (nu) niet haalbaar voor jou? Ga dan samen op zoek naar iemand die deze praktische hulp kan bieden.
• Motiveer om (professionele) hulp te zoeken: Benadruk dat depressie een behandelbare ziekte is waarvoor vaak professionele hulp nodig is. Tracht zonder te dwingen de persoon aan te moedigen om hulp te zoeken bij een zorgverlener, zoals een huisarts of therapeut. En motiveer hem of haar om trouw te blijven aan de behandeling.
• Zorg goed voor jezelf en stel grenzen: Om voor een ander te kunnen zorgen, moet je ook goed voor jezelf zorgen. Ken je grenzen en plan tijd in voor activiteiten die jou energie en ontspanning geven. Dit helpt je om overeind te blijven. Zit je met vragen of heb je nood aan hulp voor jezelf? Je staat er niet alleen voor: praat met een professional, zoek contact met lotgenoten of lucht je hart bij iemand die je vertrouwt.
• Heb aandacht voor kinderen in het gezin: Zijn er kinderen in het gezin? Kinderen merken zelf meestal veel op, ook al lijkt dat soms niet zo. Leg hen op een begrijpelijke manier uit wat er aan de hand is, maak ruimte voor hun gevoelens en voor de dingen die ze leuk vinden, en zoek ondersteuning op maat.
• Vraag naar zelfmoordgedachten: Gedachten aan zelfmoord komen vaak voor bij mensen met een depressie. Het is belangrijk om ernaar te vragen en erover in gesprek te gaan. Je hoeft niet bang te zijn dat je iemand op gedachten brengt door erover te praten. Ook hier is luisteren en contact houden erg belangrijk. Vermijd oordelen, ongevraagd advies of pogingen om iemand te overtuigen. Moedig de persoon met een depressie aan om de zelfmoordgedachten ook met een hulpverlener te delen. Ook als familie of naaste kan je terecht bij de Zelfmoordlijn (1813) voor hulp bij vragen, tips en steun.