Dementie

Wat is dementie?

Dementie is een ernstige aftakeling van het geheugen en van andere vaardigheden die met ons denken te maken hebben. Vaak wordt eerst het kortetermijngeheugen aangetast: een dementerende weet bijvoorbeeld niet meer wat hij gisteren gedaan heeft. In een verder gevorderd stadium vallen ook het onmiddellijke geheugen en het langetermijngeheugen (onze herinneringen) weg.

Dementie is méér dan vergeetachtigheid. Stress, een druk bestaan, een emotioneel moeilijke periode... kunnen maken dat iemand tijdelijk zaken minder goed kan onthouden. Bij dementie is er sprake van een alsmaar grotere achteruitgang veroorzaakt door een onherstelbare aantasting van de hersenen.

Niet alleen het geheugen

Naast geheugenproblemen zullen mensen met dementie na verloop van tijd ook andere vaardigheden kwijtraken. Ze kunnen moeilijkheden krijgen met praten (afasie) en bijvoorbeeld alleen nog maar onsamenhangende zinnen met vage woorden of foute woorden maken. Ze kunnen vertrouwde dingen niet meer herkennen (agnosie) of vertrouwde handelingen zoals hun veters strikken niet meer uitvoeren (apraxie). Ze verliezen hun gevoel voor plaats en ruimte en gaan op den duur ook heel nabije personen, zoals hun partner of kinderen, niet meer herkennen. Ook andere zaken zoals rekenen, plannen maken, hun impulsen beheersen wordt na verloop van tijd moeilijk.

Omdat mensen met dementie de geestelijke mogelijkheden verliezen om met stresserende situaties om te gaan kunnen ze erg geagiteerd of zelfs agressief worden. Ze krijgen vaak ook problemen met inslapen of in slaap blijven. Ze zijn erg vatbaar voor een depressie.

Mensen bij wie dementie opduikt, ontkennen vaak lang dat er iets aan de hand is. Enerzijds omdat de gedachte dat ze hun geestelijke vermogens aan het verliezen zijn verschrikkelijk angstaanjagend is. Anderzijds omdat ze net het vermogen verliezen om dat zelfinzicht te hebben.

Wijdverspreid

Dementie is een ernstig gezondheidsprobleem. Ongeveer 100.000 mensen in België hebben een of andere vorm van dementie. Anderhalf tot drie keer meer vrouwen dan mannen worden erdoor getroffen. Hoe snel de aftakeling verloopt kan erg verschillen, van 1 jaar tot 15 jaar.

Dementie is niet alleen zwaar voor de zieke zelf maar ook heel hard om dragen voor de nabije omgeving. Zij zien immers een geliefde persoon stilletjes "verdwijnen", terwijl deze lijfelijk nog aanwezig is.

Voorheen stond de informatie over dementie op de website van Geestelijk Gezond Vlaanderen, een initiatief van het Steunpunt Geestelijke Gezondheid. Sinds begin 2021 zijn deze instanties verder gegaan onder de naam Te Gek!?

Behandelingen bij dementie

Dementie kan momenteel nog niet genezen worden. Toch is het belangrijk zo snel mogelijk een arts te raadplegen bij verschijnselen van ernstige vergeetachtigheid en verwardheid. Enerzijds om te checken of het niet om andere problemen gaat, zoals depressie of suikerziekte, die wel behandeld kunnen worden. Anderzijds omdat er wel geneesmiddelen bestaan die het proces (tijdelijk) kunnen afremmen.

Verder is de behandeling van dementie er vooral op gericht om de dementerende te helpen zo lang mogelijk zijn zelfstandigheid en de controle over zijn wereld te laten behouden en vertrouwdheid en veiligheid te creëren. Medicijnen kunnen helpen om de nevenverschijnselen zoals angst, agitatie, slaapproblemen en depressie te verzachten.

Een goede ondersteuning van de mensen die de persoon die aan dementie lijdt, omringen, is ook bijzonder belangrijk.

Wat zijn de oorzaken van dementie?

De aftakeling van de hersenen die aan de basis van dementie ligt kan veroorzaakt worden door een medisch probleem of door het gebruik van middelen.

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak. Zij ligt aan de basis van 60 tot 70 procent van de gevallen van dementie. Bij deze ziekte wordt de vorming van bepaalde eiwitten verstoord, waardoor de hersencellen afsterven. Alzheimer is een ouderdomsziekte: 10 procent van de 65-plussers wordt erdoor getroffen en maar liefst 50 procent van de 85-plussers.

De tweede belangrijkste oorzaak van dementie zijn problemen met de bloedvaten (vasculaire dementie): doordat bloedvaten in de hersenen beschadigd of afgesloten zijn, krijgen bepaalde delen van de hersenen geen zuurstof meer en sterven de hersencellen af. Dit is de oorzaak van 10 tot 20 procent van de gevallen van dementie. Andere medische oorzaken zijn bijvoorbeeld aids en de ziekte van Parkinson.

Alcoholgebruik is de derde grootste oorzaak van dementie. Het gaat om mensen die minstens 15 tot 20 jaar zwaar gedronken hebben. Alcohol doet de hersencellen afsterven. Voedingstekorten die veroorzaakt worden door overmatig alcoholgebruik werken het geheugenverlies nog in de hand.

Ook depressie op oudere leeftijd kan symptomen veroorzaken die precies lijken op die van dementie. Het is erg belangrijk dat tijdig te ontdekken: door de depressie te behandelen kunnen de dementieverschijnselen verdwijnen en kan vermeden worden dat de dementie onomkeerbaar wordt.

Kun je zelf iets doen bij dementie?

Vrees je dat je zelf aan het dementeren bent? Of iemand die je dierbaar is? Raadpleeg dan zo snel mogelijk een huisarts. Die kan vaststellen of verder onderzoek nodig is.

Enkele tips voor een goede omgang met mensen in je omgeving bij wie dementie is vastgesteld:

• Moedig de persoon in kwestie aan actief te blijven en de dingen te blijven doen die hij of zij nog kan.
• Zorg voor een vaste dagindeling en voor een omgeving die de dementerende een gevoel van vertrouwdheid bieden.
• Gebruik eenvoudige woorden en korte zinnen. Geef niet te veel informatie tegelijk.
• Stel vragen waar het juiste antwoord in vervat zit.
• Beeld onder het praten dingen uit en doe ze voor. Door meerdere zintuigen aan te spreken begrijpt de persoon dingen vaak beter.
• Mensen met dementie zijn gevoelig voor sfeer, aandacht, lichaamstaal. Probeer daarom niet boos of kortaf te reageren, dit kan hen in de war brengen.

Enkele tips om goed voor jezelf te zorgen als je instaat voor een persoon met dementie:

• Stap af van het idee dat je de zieke helemaal zelf moet verzorgen. Neem voldoende tijd voor jezelf, je hobby's en sociale contacten. Praat met anderen over je gevoelens en gedachten.
• Schakel in een vroeg stadium hulp in, zodat de dementerende eraan kan wennen.
• Verdeel de zorg over meerdere mensen en maak duidelijke afspraken met alle betrokkenen.

• Zo donker buiten. Afscheid van een moeder met Alzheimer - Peeters, M. - ISBN 978908931979
• Kwijt. Wat dementie ons kan leren - Dewulf, K.; Michiels, K. - ISBN 9789492419477
• Voor ik het vergeet - Deleu, W. - ISBN 978946383108
• Dementie. Onze zorg - Ru, E. De; Lazet, E. - ISBN 978946371027
• Ik, jij, samen mens. Een referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie - Dely, H.; Verschraegen, J.; Steyaert, J. - ISBN 978946267149
• Jongdementie. De beklimming van de berg Alzheimer - Verschraegen, J.; Vandenbulcke, M.; Leeuw, R; de - ISBN 978946267107

Ontleen deze boeken hier

Lees/bestel hier onze brochure over dementie