Dementie

Wat is dementie?

Dementie is een algemene term om een ernstig verlies van geheugen, taal of andere cognitieve vaardigheden te omschrijven. Het verlies van deze vaardigheden van het denken moet daarbij ernstig genoeg zijn om het dagelijkse leven te beïnvloeden.

Dementie is méér dan vergeetachtigheid. Stress, een druk bestaan, een emotioneel moeilijke periode... kunnen ervoor zorgen dat iemand tijdelijk zaken minder goed kan onthouden. Bij dementie is er sprake van een alsmaar grotere achteruitgang veroorzaakt door een aantasting van de hersenen.

Niet alleen het geheugen

Mensen met dementie kunnen ook andere problemen dan geheugenproblemen ontwikkelen. Ze kunnen moeilijkheden hebben met praten (afasie) en bijvoorbeeld alleen nog maar onsamenhangende zinnen met vage woorden of foute woorden maken. Ze kunnen vertrouwde dingen niet meer herkennen (agnosie) of vertrouwde handelingen zoals hun veters strikken niet meer uitvoeren (apraxie). Ze verliezen hun gevoel voor plaats en ruimte en gaan op den duur ook heel nabije personen, zoals hun partner of kinderen, niet meer herkennen. 

Naast cognitieve symptomen ontwikkelen de meeste mensen met dementie over de loop van hun aandoening ook psychologische of gedragssymptomen. Het kan dan bijvoorbeeld gaan over ernstige agitatie of zelfs agressie. Ook slaapproblemen komen vaak voor, en er is een verhoogde kans op het doormaken van een depressie.

Mensen bij wie dementie optreedt, beseffen niet altijd dat er iets aan de hand is. De gedachten om cognitieve vaardigheden te verliezen kan daarbij erg beangstigend zijn. Bovendien ontbreekt het hen net door dit verlies aan vaardigheden vaak aan ziektebesef en ziekte-inzicht.

Wijdverspreid

Dementie is een ernstig gezondheidsprobleem. Meer dan 200.000 mensen in België hebben een of andere vorm van dementie. Vrouwen hebben een hogere kans op het ontwikkelen van dementie. 

Dementie is niet alleen zwaar voor de zieke zelf maar ook vaak voor de nabije omgeving. Een aantal wezenlijke kenmerken van een geliefde kunnen immers aangetast worden door dementie, terwijl de persoon nog lijfelijk aanwezig is.

Behandelingen bij dementie

De meeste vormen van dementie zijn momenteel nog niet te genezen. Toch is het belangrijk zo snel mogelijk een arts te raadplegen bij verschijnselen van ernstige vergeetachtigheid en verwardheid. Zo kan immers nagegaan worden wat er juist aan de hand is. Bepaalde oorzaken van geheugenproblemen of verwardheid kunnen immers wel goed behandeld en genezen worden. Daarnaast zijn er ook behandelingen die de voortgang van dementie soms (tijdelijk) kunnen afremmen.

Verder is de behandeling van dementie er vooral op gericht om de de persoon met dementie te helpen zo lang mogelijk zijn zelfstandigheid en de controle over zijn wereld te laten behouden, en vertrouwdheid en veiligheid te creëren. Medicijnen kunnen ook helpen om symptomen zoals angst, agitatie, slaapproblemen en depressieve stemming te verbeteren.

Een goede ondersteuning van de mensen die de persoon die aan dementie lijdt omringen, is ook bijzonder belangrijk.

Wat zijn de oorzaken van dementie?

Dementie is een algemene term (zoals hart- en vaataandoeningen) waaronder een heel aantal specifieke aandoeningen vallen.

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie. Zij ligt aan de basis van 60 tot 70 procent van de gevallen van dementie. Bij deze ziekte gaan er zenuwcellen in de hersenen kapot. Dit komt mogelijk doordat bepaalde eiwitten en vezels zich ophopen in de zenuwcellen. Deze ophopingen verstoren de onderlinge communicatie. Bij deze ziekte wordt de vorming van bepaalde eiwitten verstoord, waardoor de hersencellen afsterven. 3% van de 65-74 jarigen lijdt aan de ziekte van Alzheimer, bij 85-plussers loopt dit op tot meer dan 30%.

De tweede belangrijkste oorzaak van dementie zijn problemen met de bloedvaten (vasculaire dementie): doordat bloedvaten in de hersenen beschadigd of afgesloten zijn, krijgen bepaalde delen van de hersenen geen zuurstof meer en sterven de hersencellen af. Bij 5 tot 10 procent van de mensen met dementie is sprake van pure vasculaire dementie. Een heel aantal patiënten heeft kenmerken van zowel de ziekte van Alzheimer als van vasculaire dementie (gemengde dementie).

Andere types van dementie zijn Lewy body dementie, Parkinson-dementie en frontotemporale dementie. Ook het overmatig gebruik van middelen kan leiden tot dementie. Zo kan alcohol leiden tot het afsterven van hersencellen. Voedingstekorten die veroorzaakt worden door overmatig alcoholgebruik werken het geheugenverlies nog in de hand.

Ook depressie op oudere leeftijd kan symptomen veroorzaken die erg kunnen lijken op die van dementie. Gespecialiseerde zorgverleners kunnen het belangrijke onderscheid tussen beiden proberen maken.

Kun je zelf iets doen bij dementie?

Vrees je dat je zelf aan dementie lijdt? Of iemand die je dierbaar is? Raadpleeg dan zo snel mogelijk een huisarts. Die kan vaststellen of verder onderzoek nodig is.

Enkele tips voor een goede omgang met mensen in je omgeving bij wie dementie is vastgesteld:

• Moedig de persoon in kwestie aan actief te blijven en de dingen te blijven doen die hij of zij nog kan.
• Zorg voor een vaste dagindeling en voor een omgeving die de persoon met dementie een gevoel van vertrouwdheid bieden.
• Gebruik eenvoudige woorden en korte zinnen. Geef niet te veel informatie tegelijk.
• Beeld onder het praten dingen uit en doe ze voor. Door meerdere zintuigen aan te spreken begrijpt de persoon dingen vaak beter.
• Mensen met dementie zijn gevoelig voor sfeer, aandacht, lichaamstaal. Probeer daarom niet boos of kortaf te reageren, dit kan hen in de war brengen.

Enkele tips om goed voor jezelf te zorgen als je instaat voor een persoon met dementie:

• Stap af van het idee dat je de zieke helemaal alleen moet verzorgen. Neem voldoende tijd voor jezelf, je hobby's en sociale contacten. Praat met anderen over je gevoelens en gedachten.
• Schakel zo nodig in een vroeg stadium hulp in.
• Verdeel de zorg over meerdere mensen en maak duidelijke afspraken met alle betrokkenen.

• Zo donker buiten. Afscheid van een moeder met Alzheimer - Peeters, M. - ISBN 978908931979
• Kwijt. Wat dementie ons kan leren - Dewulf, K.; Michiels, K. - ISBN 9789492419477
• Voor ik het vergeet - Deleu, W. - ISBN 978946383108
• Dementie. Onze zorg - Ru, E. De; Lazet, E. - ISBN 978946371027
• Ik, jij, samen mens. Een referentiekader voor kwaliteit van leven, wonen en zorg voor personen met dementie - Dely, H.; Verschraegen, J.; Steyaert, J. - ISBN 978946267149
• Jongdementie. De beklimming van de berg Alzheimer - Verschraegen, J.; Vandenbulcke, M.; Leeuw, R; de - ISBN 978946267107