Geestelijk gezond in coronatijden 20 - Frieda Matthys, docent en psychiater.

De mens kan beter om met negativiteit dan met onzekerheid.

Never waste a good crisis. Psychiater Frieda Matthys hoopt dat corona het begrip solidariteit herwaardeert. En dat we opnieuw zorg gaan dragen voor de meest kwetsbaren in onze maatschappij.

Hoe voel je je?

Vrij goed, al besef ik dat ik in een luxepositie leef. Ik woon ruim, heb iemand om me heen en mag als dokter de deur uit. Ik kan dingen die anderen niet kunnen. Mijn situatie valt al bij al nog mee.

Welk gevoel heeft de bovenhand?

Bezorgdheid. Er zijn mensen die er overtuigd van zijn dat de wereld aan het vergaan is. Die beelden van lijkkisten op tv hakken er zwaar in. Onzekerheid is moeilijk, de mens kan beter om met negativiteit dan met twijfel. Ik ken veel mensen die ik al jaren behandel en stabiel waren maar nu hervallen zijn. Sommige van mijn patiënten zijn gehospitaliseerd. Verder maak ik me ook zorgen om de mensen uit mijn directe omgeving.

Wat doe je als het je allemaal te veel wordt? 

Zo actief mogelijk omgaan met die bezorgdheid. Ik ken mensen die alleen leven, ik ken besmette mensen die ondertussen aan de beterhand zijn. Soms spreken we af op de stoep. Isolement is enorm lastig: het weegt zwaar door.

Die verplichte videovergaderingen zijn frustrerend en vermoeiend. Als ik iets leuks zeg, lachen de mensen pas na 10 seconden.

Kijk je nu anders naar de wereld dan vroeger?

Laat ons vooral hopen dat hier ook mooie dingen uit voort komen. De Franse econoom Thomas Pikkety stelt dat dramatische gebeurtenissen voor meer gelijkheid zorgen. Ik mag hopen dat corona ook zaken in beweging zet. Solidariteit was een vies woord geworden, onze sociale zekerheid leek vanzelfsprekend, er werd steeds vaker aan geknabbeld. Hopelijk primeert economie niet langer op gezondheid en gaan we opnieuw zorg dragen voor de kwetsbaren in onze maatschappij.

Ontwikkel je nieuwe gewoontes? Welke?

Die verplichte videovergaderingen zijn frustrerend en vermoeiend. Je kan alleen nog formele dingen zeggen, het informele valt weg. Dat is net de smeerolie wanneer een gesprek vastloopt. Een grapje kan de impasse dan doorbreken, maar nu kan dat dus niet., dan is het momentum weg, natuurlijk.

De essentie van therapie is het empathische contact, met video gaat dat niet. 

Wat verandert corona aan je manier van werken?

Beeldbellen is absoluut geen surrogaat, ook niet voor consultaties. Nu wordt het opgehemeld, maar ik ben sceptisch. Het lijkt wel alsof we voortaan niet meer naar de psycholoog hoeven te gaan'¦ Het feit dat je elkaar niet in de ogen kunt kijken is een groot gemis. Je kan het effect van je woorden niet 

op iemands gezicht aflezen. Voor therapie is dat zeer moeilijk. De essentie van therapie is het empathische contact, met video gaat dat niet.

Welke voornemens maak je je voor na de coronatijd?

Ik wil de dingen doen die nu niet kunnen. Met mensen afspreken in de eerste plaats: in normale omstandigheden klinkt dat banaal, maar nu ervaar ik het als een luxe. Uit eten gaan is minder essentieel, maar ik doe het graag en mis het ook wel een beetje.

Wat mis je nu het meest?

Mijn kleinkinderen.

'Zorgverleners moeten hun kwetsbaarheid erkennen en grenzen durven aangeven. Als zij uitvallen, komt iedereen in de problemen.'

Is er nog plaats voor humor en/of schoonheid in je leven?

Humor is een manier van leven, als ik bel met vrienden en vriendinnen maken we veel grapjes. Op twitter deel ik af en toe leuke dingen, maar niets komt in de buurt van het fysieke contact. Ik ga wandelen, cultuur is er niet bij. Ik luister wel naar de dagelijkse huisconcerten van Igor Levit, die hij deelt via Twitter. De gedachte dat je er met veel mensen samen naar kijkt, doet deugd.

Welk inzicht wil je nog delen?

Dat mensen hun gezond verstand moeten gebruiken. Sommigen nemen de richtlijnen van de overheid letterlijk: ze durven hun huis niet meer uit. Natuurlijk moet je afstand houden, maar dat wil niet zeggen dat je jezelf moet opsluiten. Maak gerust een lange wandeling. Anders wordt het allemaal veel bedreigender. Verder hoop ik dat onze zorgverleners uitkijken. Ze worden beschouwd als helden, maar heldendom heeft iets fragiels. Zorgverleners moeten hun kwetsbaarheid erkennen en grenzen durven aangeven. Als zij uitvallen, komt iedereen in de problemen.

Prof. dr. Frieda Matthys doceert psychiatrie en medische psychologie aan de VUB. Ze is tevens voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie (VVP) en heeft een privé-praktijk in haar woonplaats Antwerpen.