Drankgebruik tijdens de lockdown

Na het rusteloze beeldbellen en de pre-teaching: het ontspannende glaasje

 

Een op de vijf dronk meer alcohol, een op de vier net minder. Hogeropgeleiden nipten vaker van een glas, maar jongeren en ouderen bleven opvallend droog. Het zijn enkele opvallende resultaten van een onderzoek naar het drinkgedrag van de Vlaming tijdens de lockdown. Katleen Peleman, directeur van VAD en DrugLijn-coördinator Tom Evenepoel manen aan tot voorzichtigheid. 'Vanaf het moment dat er onbewuste mechanismen ontstaan, wordt het gevaarlijk.'

 

Uit jullie onderzoek blijkt dat vooral hogeropgeleiden vaker naar de fles grepen tijdens de lockdown. Verbaast jullie dat? 

Katleen Peleman: Niet echt. Uit eerdere onderzoeken weten we dat hogeropgeleiden in het algemeen meer drinken. Dat klinkt contra-intuïtief: je zou verwachten dat hogeropgeleiden er een gezondere levensstijl op nahouden. Ze hebben veel aandacht voor gezonde voeding en bewegen, maar drinken is voor hen een levensstijl. Een aperitief, een fles wijn bij het eten: het hoort er gewoon bij. Vergeet ook niet dat het mensen zijn die geld hebben. En we zien nu dat ze in deze periode nog extra zijn gaan drinken. 

Tom Evenepoel: Ze hebben ook een job die hen toelaat te drinken, denk maar aan zakenlunches. Bij lageropgeleiden is dat minder het geval: zij doen meer fysiek werk waarbij alcoholgebruik verboden is. Naast opleidingsniveau zagen we ook verschillen tussen leeftijdsgroepen. Bij de 35-54 jarigen gaf 27% aan tijdens de lockdown een beetje meer tot veel meer alcohol te drinken dan daarvoor. Het is ook die leeftijdscategorie die wekenlang werk moest combineren met kinderen opvangen en pre-teachen, wat bij velen voor heel wat stress gezorgd heeft.

Een kwart van de mensen dronk bewust minder. Hoe verklaren jullie dat? 

Katleen Peleman: In het begin was het raar: je zat thuis, het was mooi weer, je hoefde niet te werken. Het leek wel vakantie. Je schenkt jezelf al snel een cocktail of aperitief uit. Veel mensen beseften dat dit geen gewoonte mocht worden: ze schroefden hun verbruik doelbewust terug en gingen meer sporten en gezonder eten. Op zich is dat goed nieuws: bewust omgaan met alcohol is belangrijk. 

Tom Evenepoel: Ik denk dat het te maken heeft met verantwoordelijkheidsgevoel. Dertigers en veertigers moesten veel ballen in de lucht houden. Uitgerekend zij grijpen makkelijk naar alcohol, maar tegelijk zijn ze zich bewust van de zorg om hun kinderen, de noodzaak om te werken ook. Dat zijn een heleboel verantwoordelijkheden. Veel mensen beseften dat het niet het moment was om onbekommerd te drinken. 

Enig idee wat het profiel is van die groep? 

Katleen Peleman: Wat opvalt is dat jongeren minder drinken. Jongeren zijn echte groepsdrinkers: de lockdown trok daar een streep door. Ook opvallend is dat 55-plussers zeker niet meer zijn gaan drinken. Nochtans maakte de maatschappij zich zorgen over hen omdat ze meer geïsoleerd waren. Ze waren ook een risicogroep, maar zijn niet opvallend meer gaan drinken. 

Hebben jullie meer oproepen ontvangen tijdens de lockdown? 

Tom Evenepoel: Meteen na de lockdown was het opvallend rustig. Nochtans gingen we ervan uit dat het drukker zou worden. Zo hebben we onze chatlijnen verdubbeld. Geleidelijk aan kwamen er meer en meer reacties binnen. Zeker de chats hebben geboomd,. Dat is begrijpelijk: iedereen zat thuis, wat het lastig maakt om discreet te bellen. Dan is chatten handiger: niemand van je huisgenoten weet wat je precies aan het doen bent. Mensen voelden er zich comfortabeler bij: het zorgde voor privacy. Heel wat mensen probeerden ook te stoppen met drinken: niet evident, zeker als het impulsief gebeurt. 

 

"Wanneer de pre-teaching en het beeldbellen achter de rug zijn, is voor sommigen de verleiding groot om zich neer te vleien met een glas. Zo kan je patronen ontwikkelen die nefast zijn, zonder dat je er erg in hebt."

Opvallend: 40% van de oproepen komt van mensen die zich zorgen maakten om anderen. 

Tom Evenepoel: Voor sommigen was het een eyeopener. Ze beseften wel dat hun partner veel dronk, maar door de lockdown werd het probleem veel zichtbaarder. We hebben verhalen te horen gekregen van agressie en huiselijk geweld'¦Er waren ook mensen die gestopt waren en die terug begonnen te drinken. De slechte bereikbaarheid van hulpverleners speelde ons parten. In principe verwijzen wij door, maar dat kon even niet. Daarom gaven we mensen advies:  hoe kan je het bespreekbaar maken bij je partner, hoe houd je de situatie leefbaar, dat soort dingen. De focus ligt heel hard bij de gebruiker en bij de drank zelf, maar je moet ook aandacht hebben voor zelfzorg. Je mag er als partner zelf niet aan ten onder te gaan. Mensen willen hun partner zo graag helpen, dat ze zichzelf helemaal wegcijferen. Maar voor jezelf zorgen is ook voor je partner zorgen.

Een glaasje drinken kan je helpen ontspannen. Vanaf wanneer wordt alcoholgebruik eigenlijk problematisch? 

Tom Evenepoel: Vanaf het moment dat er onbewuste mechanismen ontstaan wordt het gevaarlijk. Als je niet meer beseft dat je elke avond drinkt. Wanneer je je zowel geestelijk als lichamelijk slecht voelt zodra de alcohol is uitgewerkt. Tijdens de lockdown zien je dagen er anders uit, staat je structuur op zijn kop. Logisch dat er dan andere gewoontes beginnen in te sluipen. Wanneer de pre-teaching en het beeldbellen achter de rug zijn, is voor sommigen de verleiding groot om zich neer te vleien met een glas. Zo kan je patronen ontwikkelen die nefast zijn, zonder dat je er erg in hebt. 

Cafés en restaurants hebben onlangs de deuren geopend. Hoe kijken jullie naar die nieuwe evolutie? 

Katleen Peleman: Met gemengde gevoelens. Eerst vreesden we dat mensen zouden overcompenseren en meer drinken. Maar uiteindelijk is de balans positief. Vergeet niet dat het niet is zoals vroeger: je kan niet doorgaan tot het ochtendgloren. Over mensen die tijdens de lockdown minder gedronken hebben, maken we ons geen zorgen. Maar wel over de mensen die de voorbije maanden een negatief patroon ontwikkeld hebben: dat verdwijnt niet op 1,2,3. Ik vrees voor de impact op lange termijn. Het is onduidelijk of dat meerverbruik een blijver zal zijn. 

De beelden van feestvierende jongeren deden pijn aan de ogen'¦

Tom Evenepoel: Ja, maar dat zijn net die typische uit-huisdrinkers. Vergeet ook niet dat er een samenloop van omstandigheden was: mooi weer, de examens die net achter de rug waren... Ik denk dat het een soort decompressie was. Komen er nog incidenten? Vermoedelijk wel, al hoeven we ons geen illusies te maken: ook tijdens de lockdown waren er feestjes, al bleven ze onder de radar. 

 

"We waren erg gefrustreerd toen een grote bierbouwer in volle lockdown uitpakte met een promotie : twee bakken bier kopen, één gratis. Sorry, maar da"s gewoon een héél slecht idee. Het zet aan tot excessief gebruik."

Is het sluitingsuur een goed idee? 

Katleen Peleman: In deze coronatijden is het een manier om de zaken niet uit de hand te laten lopen. Hoe langer je blijft, hoe meer er nu eenmaal gedronken wordt. Je wordt nonchalanter, overmoediger, je laat je geen regels opleggen.. Op zich vind ik het prima om een lijn te trekken: hier stopt het feestje. Een sluitingsuur maakt mensen ervan bewust dat het nog geen gewone tijden zijn De vraag is of 1 uur niet een beetje laat is. Tegen dan hebben veel mensen flink gedronken. De weerstand wordt dan groter: het is plezant, ze willen niet naar huis. 

Tom Evenepoel: We moeten blijven appelleren aan het verantwoordelijkheidsgevoel. Informeren én sensibiliseren zijn en blijven noodzakelijk. We waren erg gefrustreerd toen een grote bierbouwer in volle lockdown uitpakte met een promotie : twee bakken bier kopen, één gratis. Sorry, maar da"s gewoon een héél slecht idee. Het zet aan tot excessief gebruik. De BTW-verlaging in de horeca was wél clever. De verlaging geldt niet voor alcoholische dranken. Ik vond dat een erg verstandig besluit, al weet je niet wat het effect in de praktijk zal betekenen. Hoe dan ook: je geeft er een slim signaal mee. 

Is dat een momentum om de problematiek ten gronde aan te pakken? 

Katleen Peleman: In elk geval denk ik dat het draagvlak om alcohol strenger aan te pakken aan het groeien is. Verschillende evoluties wijzen in die richting: jongeren beginnen later te drinken, het besef dat drinken en rijden niet samengaan, is voor jonge mensen vanzelfsprekend. De horeca en de supermarkten pikken dat op: ze bieden een groot aanbod non-alcoholische dranken. Is dit een momentum? Geen idee. Het is een zware periode voor de horeca, misschien is dit niet het meest geschikte moment voor een verdere verstrenging. Maar anderzijds is het wel duidelijk dat alcohol een schadelijk product is. Wij pleiten al langer voor een minimumleeftijd van 18 jaar. Alcohol is nefast voor het puberbrein. We moeten voelen of de bevolking klaar is voor een verhoging. Dit soort periodes is altijd een stap vooruit.

Tom Evenepoel: Ik vrees dat het een afweging wordt tussen economie en gezondheid. Waar geven we prioriteit aan? Moet België een bierland blijven dat miljarden omzet draait? Of gaat onze gezondheid voor? Begrijp me niet verkeerd: de horeca is belangrijk.  Samen stap gaan is ook goed voor ons psychisch welbevinden. Het wordt dus balanceren. Ik ben hoopvol omdat de horeca goed is omgegaan met de heropening. Ik ben misschien naïef, maar koester de hoop dat zij het oprecht menen om verantwoord om te gaan met alcohol. 

 

"Pleiten voor bewegen en gezonde voeding is prima, maar het is ook niet fout om te wijzen op de nadelige effecten van alcohol. De WHO is daar erg duidelijk in: alcohol is nefast voor je weerstand en je geestelijk welbevinden."

Alcohol is slecht voor ons geestelijk welbevinden. Heeft de overheid daar voldoende oog voor? 

Tom Evenepoel: Pleiten voor bewegen en gezonde voeding is prima, maar het is ook niet fout om te wijzen op de nadelige effecten van alcohol. De WHO is daar erg duidelijk in: alcohol is nefast voor je weerstand en je geestelijk welbevinden. Maar daar is amper aandacht voor. Een gemiste kans, noem ik dat. We hebben nog een lage weg af te leggen. Alcohol is en blijft alomtegenwoordig.

Katleen Peleman: De overheid heeft een plan om het mentaal welbevinden van de bevolking aan te pakken: daar kan je niet tegen zijn. Maar voor beleidsmakers is het blijkbaar moeilijk om aan onze volksaard te komen. Als we dat al niet meer mogen, reageren mensen dan. Terwijl je het probleem gerust kunt benoemen: de manier waarop wij met drank omgaan,  doet ons geen goed. 

 

 

NIEUWE JAARCAMPAGNE "TE GEK!? ROES(t)"

Op donderdag 1 oktober 2020 om 14.30u wordt, in aanwezigheid van minister Wouter Beke, in Museum Dr. Guislain te Gent het startschot gegeven van "TE GEK!? ROES(t)". Deze nieuwe jaarcampagne wil in Vlaanderen alcohol-, drug- en gokproblemen bespreekbaar maken. Het gaat om een gezamenlijk initiatief van Te Gek!?, Museum Dr. Guislain, het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD/De DrugLijn) en unik-id. De campagne loopt tot mei 2021 en omvat naar gewoonte tal van initiatieven.

Waarom deze campagne? Iedereen kent wel iemand met een drank- drug- of gokprobleem, maar toch is er nog veel onbegrip. Het taboe en de (voor-)oordelen zorgen er onder meer voor dat mensen rijkelijk laat hulp inschakelen. Zo zoekt iemand met een alcoholprobleem pas steun na gemiddeld 18 jaar! Het doel? De kennis over alcohol-, drug- en gokproblemen bij de Vlaamse bevolking vergroten en inzicht geven in de complexiteit ervan. Om zo deze problemen bespreekbaar te maken en stigmatisering tegen te gaan.

Meer weten? Surf naar www.tegek.be

 

Bezorgd over drank, drugs, pillen, gokken of gamen? Bel, mail of chat anoniem met De DrugLijn: 078 15 10 20 of www.druglijn.be