Wat is hoogsensitiviteit?

Hoogsensitiviteit is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk, een stukje temperament dat je maakt tot wie je bent. Het is dus geen aandoening, handicap of stoornis.

Diepgaande informatieverwerking is hét kenmerk van hoogsensitiviteit. Hoogsensitieve personen vangen meer prikkels op en de hersenen verwerken die op een meer diepgaande manier. Gevolgen daarvan zijn dat hoogsensitieve mensen sneller overprikkeld raken, emotioneel intenser reageren en zich sterk bewust zijn van subtiele signalen in de omgeving. Zij beschikken in hun hersenen niet over de filter die niet-hoogsensitieve personen wel hebben, en die binnenkomende informatie sorteert op hoofd- en bijzaken, belangrijk en niet-belangrijk.

We leven vandaag de dag in een hectische en prestatiegerichte maatschappij. De overload aan informatie, de snelheid waarmee alles op ons afkomt en het continu beschikbaar zijn, zijn daar slechts enkele uitingen van. Dit alles heeft een invloed op iedereen, maar vormt in het bijzonder voor hoogsensitieve personen een uitdaging.

Bij hen komt deze informatie immers nog diepgaander en intenser binnen, wat een (belangrijke) impact heeft op het functioneren van een groot deel van de HSP’s.

Dit wil niet zeggen dat iedere HSP problemen heeft met zijn/haar hoogsensitiviteit. Er zijn verschillende factoren die hierin een rol kunnen spelen:

De manier waarop je als kind bent opgevoed, al dan niet met ondersteuning van je gevoeligheid.
De manier waarop je ermee omgaat (hebt mee leren omgaan).
De mate waarin je hulpbronnen en personen hebt kunnen inschakelen.

_{bron: hoogsensitiviteit@work (Lannoo)}

Door de grote impact die de diepgaande informatieverwerking kan hebben op hoogsensitieve personen, kan hun hoogsensitiviteit een risicofactor zijn voor stressgerelateerde aandoeningen zoals depressie, burn-out, CVS, fibromyalgie... bij volwassenen. Bij kinderen kan het leiden tot leer-, gedrags- en sociale problemen.Hoogsensitiviteit komt voor bij ongeveer 15% van de bevolking. We spreken dan over bijna 1 miljoen Vlamingen!

Leven zonder filter

Zoals reeds aangehaald, hebben hoogsensitieve personen geen filter in de hersenen die binnenkomende informatie sorteert op hoofd- en bijzaken, belangrijk en niet-belangrijk. Het ontbreken van een dergelijke filter zorgt er ook voor dat zij informatie op een andere manier verwerken en dus ook een andere logica hebben dan niet-hoogsensitieve personen.

Een HSP (hoogsensitief persoon) functioneert pas optimaal zodra een bepaalde hoeveelheid prikkels verwerkt is, met andere woorden wanneer hij de vrijheid heeft om op zijn eigen tempo te functioneren. Uiteraard ervaart iedereen prikkels, maar door het ontbreken van zo’n filter loopt de emmer bij een HSP sneller over. Hoogsensitieve personen hebben dan ook meestal nood aan voorspelbaarheid, waarbij planning en goede voorbereiding een grote hulp kunnen zijn.

Storende prikkels lokken bij hen extra stress uit. Dit kunnen o.a. geluiden zijn, drukte, werkdruk, verkeersdrukte, licht, luide stemmen, geuren, agressieve uitlatingen, blikken, intonatie, honger, non-verbale signalen, spanningen, conflicten. Maar ook factoren zoals weinig slaap, het onbekende, een nieuwe omgeving en overbevraging werken stress in de hand. En niet te vergeten: ook positieve prikkels kunnen overprikkeling veroorzaken. De overprikkeling kan zich manifesteren op zowel emotioneel als op fysiek vlak. De manier waarop verschilt volgens de persoonlijke context van de personen in kwestie, hun ingesteldheid, welke levensfase ze op dat moment doorlopen, hun veerkracht, hun lichamelijke weerstand, enzovoort. Trop is hoe dan ook teveel.

Voldoende rusttijd incalculeren is noodzakelijk

De veelheid van binnenkomende prikkels en de diepgaande verwerking van informatie vraagt bij een HSP meer tijd en energie om dingen een plaats te geven, dan bij niet-hoogsensitieve personen. Als de nodige recuperatietijd wordt ingebouwd, sterkt dat het draagvlak en verhoogt het de veerkracht.

Wanneer prikkels overdag niet worden verwerkt, heeft dat zijn weerslag op het stressniveau, de nachtrust en op termijn ook op de gezondheid. Vandaar dat het voor een HSP extra belangrijk is om in zijn dagelijks leven voldoende tijd voor zichzelf te integreren, stilte in te bouwen, naar de signalen van het eigen lichaam te luisteren en aan de nodige zelfzorg te doen.

Kan een HSP al recuperatietijd inbouwen vooraleer hij signalen van hoogsensitiviteit en overprikkeling heeft opgepikt? En juist heeft geduid? Het klinkt misschien vreemd maar toch is dat nodig: zonder geïntegreerde recuperatietijd kunnen de bedoelde signalen immers niet, of minder snel, gedetecteerd worden. Het is net als bij mensen die de eerste dagen op vakantie ziek worden of migraineaanvallen krijgen, juist omdat ze dan in een rustmodus komen en hun lichaam alle adrenaline loslaat. De adrenaline zorgde ervoor dat ze bleven doorgaan, zonder de signalen op te pikken.

Psychische kwetsbaarheid

Hoogsensitieve mensen merken gauw dingen op en ervaren intense prikkels sneller als lastig of als pijnlijk. Ze nemen informatie op als een spons. De overvloed aan informatie uit de omgeving (de ruimte, de mensen, de spanning, de indrukken,…) zorgt voor een snelle en intense overprikkeling van het emotionele brein. Dat heeft tot gevolg dat ze vlugger overstuur kunnen raken en emotioneel kunnen reageren. Hoogsensitiviteit kan dus gepaard gaan met een verhoogde psychische kwetsbaarheid. Daarnaast melden HSP’s ook vaker pychosomatische klachten.
Als het stresssysteem systematisch overbelast wordt, kunnen hoogsensitieve personen vatbaarder zijn voor stressgerelateerde aandoeningen zoals depressie, burn-out, CVS, fibromyalgie, enzovoort. Ook ervaren zij vlugger een langdurig aanhoudende vermoeidheid, waar geen verklaring voor is te vinden.

Hoogsensitieve personen trekken zich dan ook soms terug en bakenen hun grenzen af, uit zelfbehoud. Niet iedere hoogsensitief persoon echter ervaart zijn hoogsensitiviteit als een moeilijkheid. Als HSP’s in hun opvoeding in hun gevoeligheid werden gesteund en begrepen, ondervinden zij er dikwijls niet of nauwelijks problemen mee. Dat is ook het geval als zij met hun hoogsensitiviteit hebben leren omgaan.

Talenten troef

Hoogsensitiviteit heeft soms een negatieve bijklank, alsof hoogsensitieve mensen zwak zijn, vlug op hun tenen zijn getrapt, enzovoort. Ze hebben echter zoveel troeven en talenten. Hun kwaliteiten zijn complementair met die van niet-HSP’s.

Vele hoogsensitieve mensen ervaren hun hoogsensitiviteit als een probleem, iets waar ze het moeilijk mee hebben. Toch is het zeer goed mogelijk om met dit persoonlijkheidskenmerk een kwaliteitsvol leven te leiden, ondanks de uitdagingen die het met zich brengt in onze vaak hectische wereld. Hier vind je alvast een aantal handvatten om met je hoogsensitiviteit om te gaan:

(Her)ontdek je talenten en doe er iets mee.
Ontwikkel zelfinzicht.
Werk aan je zelfvertrouwen.
Maak bewuste keuzes.
Wees milder in je perfectionisme.
Stel je grenzen.
Zorg voor een goede dosering.
Kies voor positiviteit
Maak werk van zelfzorg.

Wat zijn de eigenschappen van hoogsensitieve personen?

Het zijn vaak gewetensvolle, harde werkers.
Ze kunnen zich goed concentreren wanneer ze niét worden afgeleid.
Ze verwerken zaken op een ander, dieper niveau.
Ze zijn creatief aangelegd.
Ze zijn sterk empathisch ingesteld.
Ze voelen kinderen en dieren goed aan.
Ze denken vaak na over de diepere zin van het leven.
Ze merken vlugger fouten op en zullen hierop proberen te anticiperen.
Ze kunnen goede leiders zijn want ze zijn opmerkzaam, creatief, kunnen denken zonder begrenzing en zien sneller wie welke noden heeft.
Ze hebben een intens en complex gevoelsleven.
Ze gaan meestal op zoek naar contacten met diepgang.
Ze hebben doorgaans een sterk rechtvaardigheids- en verantwoordelijkheidsbesef.
Ze denken vaak meer out-of-the-box en zijn pro-actief want ze leggen snel verbanden en komen makkelijk tot nieuwe inzichten.
Hoogsensitiviteit komt evenveel voor bij mannen als bij vrouwen.

Empathie in overvloed

Het sterk ontwikkeld empathisch vermogen van hoogsensitieve personen is tegelijk een kwaliteit en een valkuil. Het is een mooie eigenschap om extra oog te hebben voor het emotioneel welbevinden van anderen. HSP’s zijn mensen met een luisterend oor en een begripvolle houding, die open staan voor het verhaal van anderen. Afhankelijk van hun eigen levenstraject en persoonlijke ontwikkeling kunnen ze met hun empathisch vermogen al dan niet voldoende zorgzaam omgaan.

Hun empathie heeft echter ook een keerzijde: ze zijn vaak meer bezig met de ander dan met zichzelf. Ze houden dikwijls zo sterk rekening met de ander dat ze zichzelf wegcijferen en zich hierin verliezen. Zo gaan ze sterk over hun eigen grenzen, wat veel energie vergt.

Zelfkennis is dan ook belangrijk: weten wat goed voor je is en waar je van overstuur raakt, maakt dat je beter op situaties voorbereid bent, erop kan inspelen en je grenzen kan stellen.

Meer weten?